POWODY, DLA KTÓRYCH MŁODZIEŻ SIĘGA PO UŻYWKI

Dlaczego młodzi ludzie decydują się na picie alkoholu, palenie papierosów, przyjmowanie narkotyków? Aby znaleźć odpowiedź na to pytanie, należy uzmysłowić sobie pewien niezaprzeczalny fakt. Dojrzewanie jest bardzo trudnym okresem w życiu młodego człowieka. Być może najtrudniejszym. To wtedy nastolatek wkracza w rzeczywistość, która nie zawsze jest zgodna z jego wyobrażeniami o świecie, przyjaźni, miłości itd. Pojawiają się wymagania ze strony rodziców i nauczycieli, które często mogą być przyczyną narastających konfliktów. Okres dojrzewania to także czas pierwszego buntu wobec oczekiwań dorosłych, systemu, a także czas poszukiwania sensu życia. W głowach młodych ludzi pojawia się wiele pytań egzystencjalnych. Aby znaleźć na nie odpowiedź, wybierają drogę obfitą w nowe doświadczenia, wyzwania - niestety, nierzadko bardzo trudną, niosąca ryzyko pierwszego kontaktu ze środkami psychoaktywnymi.

Nie można jednoznacznie wskazać przyczyn sięgania po alkohol, narkotyki i inne używki. Jednak istnieje pewna grupa czynników, których pojawienie się w życiu młodego człowieka stwarza ryzyko podjęcia decyzji o spróbowaniu środka psychoaktywnego. Są to: brak poczucia bezpieczeństwa, poczucie osamotnienia, presja środowiska rówieśniczego, zawód miłosny, wygórowane wymagania ze strony dorosłych i brak możliwości sprostania im, chęć zaimponowania kolegom, chęć przeżycia nowych doświadczeń, pragnienie "dobrej" (z punktu widzenia nastolatka) zabawy, chęć poczucia się dorosłym.

Dorastający człowiek ma wiele potrzeb. Chce być kochany i szanowany. Niestety, zdarzają się dorośli, których chłód, obojętność, stawianie zbyt wysokich wymagań wobec dzieci, brak tolerancji, krytykowanie stają się przyczyną powstawania lęku wobec dorosłych i ich świata. Młody człowiek pragnie uciec od złego klimatu domu rodzinnego. Brak bliskich więzi z rodziną tylko go w tym przekonaniu umacnia. Niezaspokojone potrzeby miłości, bezpieczeństwa i akceptacji ze strony rodziców często stają się przyczyną poszukiwania alternatywnych rozwiązań, przejawiających się chęcią przynależności do grupy rówieśniczej w podobnymi problemami lub subkultury. Właśnie wtedy pojawia się ryzyko sięgnięcia po alkohol lub narkotyk - środek, który dla wielu młodych osób jest atrakcyjną formą zapomnienia o kłopotach, rozluźnienia, poczucia się silnym i wyjątkowym.

Analizując przyczyny sięgania po środki psychoaktywne, należy poświęcić chwilę problemowi naśladownictwa. Młody człowiek poszukując akceptacji w gronie kolegów, chce im się przypodobać, dlatego też robi to, co oni. Czasem, pierwsze zetknięcie się z narkotykiem lub alkoholem wynika właśnie z tego, że nastolatek uległ presji grupy, która namówiła go do picia, palenia, brania. Jednak nie tylko koledzy stają się przyczyną podjęcia decyzji o zażyciu używki. Nastolatek oglądając programy telewizyjne, filmy lub czytając artykuły na temat życia młodzieżowych idoli dostaje informacje, że zapalenie trawki, napicie się piwa na imprezie itp. jest warunkiem dobrej zabawy. Tak samo jak jego ulubiony aktor lub piosenkarz chce poczuć się lepiej. Pragnie mu dorównać, być "na luzie". Podobnie jest z reklamami, których przekaz o "dobrej" imprezie zaznacza, że wypicie alkoholu jest nieodzownym elementem udanej zabawy. Niestety, nikt nie mówi o poważnym ryzyku uzależnienia, o konsekwencjach nadużywania alkoholu i narkotyków. Młodzi ludzie nie zdają sobie sprawy z następstw ich zażywania. Bardzo łatwy dostęp do alkoholu i narkotyków sprawia, że nie mają oni problemu z nabyciem używki. Gorzej natomiast wygląda sytuacja z zaprzestaniem ich brania. Jest to proces bardzo trudny, wymagający pomocy innych. Jeśli w porę nie zostanie ona udzielona, młody człowiek może nie tylko zniszczyć sobie zdrowie, ale w konsekwencji całe życie.

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH ŚRODKÓW PSYCHOAKTYWNYCH

Wśród najpopularniejszych używek, które są przyjmowane przez młodych ludzi znajdują się: alkohol, amfetamina, LSD, środki wziewne, heroina, konopie indyjskie, extasy i nikotyna. Poniżej przedstawiamy krótką ich charakterystykę (działanie, objawy, skutki).

ALKOHOL
Jego głównymi nośnikami jest piwo, wino i wódka. Właśnie w takich postaciach jest najczęściej przyjmowany przez młodzież. Są to napoje bardzo łatwo dostępne, a ich zażywanie szybko uzależnia. Wypicie alkoholu powoduje wzrost ciśnienia krwi. Po jego zażyciu pojawia się zaczerwienienie skóry, problem z utrzymaniem równowagi, słabsze widzenie. Wpływa on na ośrodkowy układ nerwowy. Człowiek po wypiciu piwa, wina, wódki ma podwyższoną granicę odczuwania bólu, osłabiony zmysł węchu i zapachu. Po odstawieniu alkoholu człowiek odczuwa nudności, drżenie rąk, bardziej się poci, czuje niepokój, ma halucynacje, wyrzuty sumienia, cierpi na brak apetytu, nie może zasnąć. Częste przyjmowanie alkoholu w dużych ilościach uszkadza organizm. Następuje upośledzenie pamięci, pojawiają się problemu z koncentracją, logicznym myśleniem. Zostaje zaburzone funkcjonowanie wątroby, mózgu oraz innych narządów.

AMFETAMINA
Znana jako speed, power, amfa. Objawy zażycia przejawiają się w silnym pobudzeniu psychomotorycznym, odczuwalnej euforii, braku apetytu, rozszerzonych źrenicach, podwyższonym ciśnieniu, szybkim oddechu. Skutki działania: bezsenność, agresywność, nerwowość. Daje ona poczucie pewności siebie. Człowiek staje się odważniejszy. Osoby przyjmujące amfetaminę traktują ją jako środek umożliwiający zwiększenie koncentracji. Dlatego też przyjmują go często przed nauką do egzaminu.

KONOPIE INDYJSKIE
Są bardzo popularnym narkotykiem. Znane jako marihuana, trawka, haszysz, skręt, dżoint, blant, zioło. Pobudzają organizm, mają działanie halucynogenne. Powodują przekrwienie spojówek, zwiększają apetyt, zaburzają koordynację ruchową, często wywołują bóle i zawroty głowy. Osoba uzależniona odczuwa stany euforyczne, kaszle, jest gadatliwa, ma zaburzoną orientację przestrzenną. Skutki zażywania narkotyku przejawiają się w poczuciu odprężenia, wolno płynącego czasu, nieracjonalnym myśleniu, we wzroście wrażliwości zmysłów. Osoba przyjmująca używkę jest wesoła, rozweselona zwykłymi rzeczami. Marihuanę często pali się w połączeniu z tytoniem. Taka mieszanka często nie wywołuje żadnych podejrzeń, dlatego rodzic powinien być szczególnie na to wyczulony. Podejrzeniem o przyjmowanie konopi indyjskich może być znaleziony w rzeczach dziecka zielony tytoń, brązowo-szare nasionka, bibułki papierosowe.

ŚRODKI WZIEWNE
Są to wszelkiego rodzaju kleje, rozpuszczalniki, aerozole, benzyna, gaz z zapalniczek. Młodzież sięga po nie, gdyż są bardzo łatwo dostępne i tanie. Praktycznie w każdym domu znajduje się mocny klej, farba lub lakier. Zawarte w środkach wziewnych substancje już po kilku wdechach wchłaniają się do układu krwionośnego. Objawami zażycia są: silne stany euforyczne, omamy, halucynacje, wrażliwość na światło, bóle głowy, spowolnienie ruchów, wzmożone bicie serca, kichanie, kaszel, krwawienie z nosa, zapalenie spojówek. Długotrwałe odurzanie się środkami wziewnymi prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Uszkadzają one nerki i wątrobę. Prowadzą do anemii. Uszkadzają mózg.

HEROINA
Biały lub brązowy proszek (brown sugar). Wywołuje euforię, odprężenie, spowalnia ruchy, zmniejsza apetyt, osłabia organizm, obniża ciśnienie krwi, zwęża źrenice. Wyniszcza psychicznie i fizycznie. Powoduje zapalenie skóry, zanik żył, próchnicę zębów. Bardzo szybko uzależnia. W stanie abstynencji, uzależniony odczuwa gęsią skórkę, dreszcze, bóle brzucha, kręgosłupa, nóg. Kicha, kaszle, ma załzawione oczy. Osoba silnie uzależniona zrobi wszystko, aby zdobyć narkotyk. Kłamie i oszukuje. Dla niej liczy się tylko narkotyk. Na bok odchodzą zainteresowanie oraz troska o relacje z innymi bliskimi. Osoby przyjmujące heroinę mają w swoim otoczeniu igły, strzykawki, torebki z białym lub brązowym proszkiem. Należy też zwrócić uwagę na opalone sreberka i łyżeczki, ślady wkłuć na ciele, wodniste oczy.

LSD
Środek halucynogenny o nazwie sloganowej: kwas, papierek, listek, ejsid, trip, acid, batman, truskawa, Gorbaczow. Narkotyk dostępny w formie znaczków (nasączonych substancją) lub tabletek. Osoba, która zażyła LSD ma rozszerzone źrenice i odczuwa suchość w ustach. Drżą jej mięśnie, jest osłabiona, ma zawroty głowy i nudności. Objawem zatrucia jest bardzo wzmożona potliwość. Człowiek po zażyciu tego narkotyku jest podatny na wpływ innych osób. Ma omamy słuchowe i wzrokowe, słyszy wyraźniej. Ma problemy z utrzymanie równowagi, mówi niespójnie, odczuwa huśtawkę nastroju (na przemian śmieje się, płacze, wpada w panikę). Osoba, która zażyła narkotyk nie potrafi właściwie ocenić upływu czasu, odległości oraz swoich możliwości. Często wpada w tak zwane "bad tripy" - "złe podróże" (traci zmysły, ma halucynacje). Zażywanie LSD uszkadza mózg oraz prowadzi do poważnych urojeń (tzw. flashbacki - mogą one nawracać nawet po zaprzestaniu przyjmowania narkotyku).

EXTASY
Stymuluje układ nerwowy. Występuje w postaci kolorowych tabletek o różnych kształtach z charakterystycznie wytłoczonym znaczkiem serca lub kółkiem. Extasy pobudza i powoduje podniesienie temperatury ciała. Rozszerza źrenice i powoduje kołatanie serca. Wzmacnia stany psychiczne - jeśli osoba przed zażyciem extasy była w złej kondycji psychicznej, po zażyciu narkotyku jej stan ulegnie pogorszeniu. Wywołuje intensywność przeżywania emocji. Dlatego często brana jest na dyskotekach, po jej zażyciu można "tańczyć bez końca". Przyczynia się do powstania halucynacji, które często przeradzają się w panikę i wywołują depresję. Przedawkowanie narkotyku objawia się drgawkami, spadkiem ciśnienia, gorączką. Może doprowadzić do śmierci. Szczególnie niebezpieczny dla osób z chorobami serca, gdyż może powodować migotanie komór.

NIKOTYNA
Zawierają ją papierosy, cygara, tabaki. Przyjmowana w małych dawkach stymuluje, natomiast w większych działa depresyjnie. Szybko uzależnia. Do najczęstszych chorób, które są spowodowane paleniem tytoniu zalicza się chorobę serca, płuc, nowotwór. Organizm manifestuje brak nikotyny poczuciem rozdrażnienia oraz trudnością w koncentracji. Według badań, dzieci które palą papierosy uczą się gorzej od niepalących kolegów, mają trudności z zapamiętywaniem, są niżsi, mniej ważą, mają słabszą kondycję fizyczną. Co niezwykle istotne, papierosy oprócz nikotyny zawierają także szereg bardzo szkodliwych dla zdrowia substancji. Są to m.in. substancje smoliste, fenol, tlenek węgla, cyjanowodór. Na ich negatywne działanie są narażone nie tylko osoby palące, ale także te, które przebywają w ich otoczeniu.

Powyżej zostały opisane tylko przykładowe używki, po które młodzież często sięga. Nasz Ośrodek pomaga osobom, które chciałyby zaprzestać przyjmowania środków psychoaktywnych. Zajmujemy się także pomocą w uzależnieniach niechemicznych: hazard, internet, zachowania ryzykowne.

W naszej pracy wykorzystujemy przede wszystkim terapię krótkoterminową, która ma na celu rozwiązanie problemu "tu i teraz". Jest ona oparta o terapię behawioralno poznawczą, transteorytecznego modelu zmiany, a także o dialog motywujący. Treści programu dostosowujemy indywidualnie do każdego nastolatka. Staramy się pomóc uczestnikowi zajęć odkryć i wykorzystać własny potencjał. Robimy to poprzez:

1. Docenianie.
Hasła "dobrze, że jesteś", "jestem z ciebie dumny" itp. pomagają nawiązać porozumienie między Klientem a terapeutą. Osoba uzależniona czuje się doceniona. Dostrzega, że ktoś chce jej pomóc. Swobodny dialog pozwala otworzyć jej się na innych.

2. Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa.
Naszym zadaniem jest zbudowanie takiej atmosfery, w której osoba uzależniona poczuje się w pełni bezpiecznie. Robimy tak już od pierwszego dnia pobytu. Przyjmowanie używek prowadzi często do konfliktów rodzinnych, problemów z prawem, stosowania przemocy. Powoduje to kryzys emocjonalny, moralny i duchowy. Młodzież, która nie miała do tej pory zapewnionej ochrony i wsparcia ze strony rodziców, bardzo tego potrzebuje. Stworzenie klimatu bezpieczeństwa pomaga nam rozpocząć i skutecznie prowadzić terapię.

3. Pozytywne przeformułowania.
Zamiana słów "ciągle popełniam błędy" na "jako ludzie mamy prawo do popełniania błędów" pozwala wydobyć z wypowiedzi pacjentów pozytywne strony.

4. Odszukanie obszaru wspólnego.
Pacjent Ośrodka "OAZA" nie jest "przypadkiem". Jest on osobą, która posiada własne pasje, zdanie, zainteresowania. Naszym zadaniem jest ich poznanie oraz wydobycie tych obszarów życia.

5. Procedurę "małych kroków".
Pacjent, który decyduje się uczestniczyć w naszych terapiach, często na początku jest zamknięty w sobie, nieufny, zagubiony. Nie zmuszamy go do otwartości, jednoznacznych wypowiedzi itp. Poprzez małe kroki budujemy atmosferę akceptacji i poczucia bezpieczeństwa.

W naszym Ośrodku obowiązują normy i zasady zarówno grupowe, jak i społeczne. Ustalamy zasady prawidłowej komunikacji. Kładziemy nacisk na asertywność i międzypokoleniową wymianę doświadczeń. Wszystkich pracowników, terapeutów, pacjentów obowiązuje regulamin. Ma to istotne znaczenie w procesie wychodzenia z uzależnienia i tworzenia nowych, zdrowych zachowań.

Obowiązujące zasady to między innymi: zakaz używania środków psychoaktywnych, a także innych substancji, które zmieniają świadomość; zakaz uprawiania hazardu; zakaz stosowania przemocy (fizycznej i psychicznej); zakaz kontaktów seksualnych; nie można niszczyć przedmiotów i mienia; nie wolno kraść; nie pożyczamy niczego komuś i od kogoś. Akceptujemy inne osoby przebywające w Ośrodku i poza jego granicami, okazujemy im szacunek. Przestrzegamy Regulamin Ośrodka, a także Plan Dnia i Zasad Grupowych. Uczestniczymy w zajęciach. Realizujemy zadania Osobistego Planu Terapeutycznego.

POWODZENIA!